آشنایی با مزایا و معایب voip (جلسه ۴)

مزایا و معایب voip چیست؟ 

ما در این جلسه، می خواهیم در رابطه با Voip صحبت کنیم؛ این که چه مزایا و معایبی را دارد.

توضیحات اولیه

خب ما از قبل، لیستی را از مزایا و معایب تکنولوژی ویپ برای شما آماده کردیم و می خواهیم همه ی موارد این لیست را تک به تک بررسی کنیم و همچنین باید در ارتباط با معایب تکنولوژی ویپ هم اطلاعاتی داشته باشیم تا طبق یک پلن، شما بتوانید برنامه ریزی کنید و در حین پروژه به مشکلی بر نخورید.

اول این که ما گفتیم موقعی که از تجهیزات شبکه و زیر ساخت شبکه (سوئیچ های شبکه، تلفن های ویپ، تلفن های تحت شبکه) استفاده می کنیم به این تکنولوژی، تکنولوژی ویپ می گوییم؛ چون صدا و تصویر ما در حال انتقال یافتن روی شبکه است و دیگر از زوج سیم های مسی استفاده نمی کند.

پس بستر مخابراتی قدیمی آنالوگ، کاملاً از بسترهای ویپ امروزی جدا است و می توان گفت که سیستم های ویپ یا همان تکنولوژی ویپ، دیگر با شبکه های کامپیوتری، یکپارچه شده است. این یکپارچه شدن به نوبه ی خود، یک سری عیب ها را به وجود می آورد که جلوتر در مورد آن صحبت می کنیم. ما ابتدا می خواهیم در مورد مزایای ویپ به شما بگوییم که هر چند در یک سری بخش ها ما به صورت کلی در مورد آن صحبت کردیم.

مزایای ویپ

اولین مزیت ویپ، این است که شما از بستر شبکه استفاده می کنید. وقتی که ما می خواهیم یک داخلی را راه اندازی کنیم، دیگر از کابل های مخابراتی استفاده نمی کنیم. حال اگر پروژه ی ما خیلی کوچک باشد، می توانیم از همان کابل شبکه ای که قرار است برای مثال به این سیستم وصل شود، ابتدا آن را به این تلفن وصل کنیم.

پشت این تلفن، سوئیچی وجود دارد و شما می توانید یک کابل شبکه ی دیگر از این تلفن به سیستمتان وصل کنید؛ یعنی عملاً شما می توانید با یک کابل شبکه هم تلفن و هم سیستمتان را راه اندازی کنید که البته ما این را در پروژه های بزرگ یا سازمانی، پیشنهاد نمی کنیم؛ چون تلورانس کار بالا می رود. وقتی تعداد داخلی ها زیاد باشد و این ها هرکدام به عنوان یک سوئیچ در حال فعالیت باشند، این خود باعث ایجاد شدن اختلالاتی می شود؛ مخصوصاً در مکان هایی که شما در حال پیاده سازی Policy خاصی روی شبکه هستید.

مثلاً روی سوئیچ ‌های شبکه ی خودتان، Port Security گذاشتید یا می خواهید V LaN بندی کنید. این کار باعث به وجود آمدن اختلال در این سیستم می شود. اما در شبکه های کوچک، مثلاً در شرکت هایی که بین ۲۰ تا ۵۰ پرسنل یا داخلی دارند، معمولاً این Policy اجرا نمی شود و این کار، شدنی است. اما ما به شما پیشنهاد می کنیم که تا حد ممکن، پورت شبکه ی سیستمتان را از تلفن جدا کنید؛ ولی می توانید در موارد خاص، یکی هم بگذارید؛ یعنی از همین سوئیچ تلفن هم استفاده کنید.

حالا ما در بخش کارگاه یا بخش های جلوتر در مورد این موضوع، صحبت کرده و به شما نشان می دهیم. نکته ی دیگری نیز وجود دارد که بعضی از تلفن ها، اصلاً این قابلیت را ندارند؛ البته خیلی کم هستند و می توان گفت که اکثر تلفن ها، این قابلیت را دارند؛ یعنی دو پورت شبکه پشت تلفن وجود دارد؛ یکی ورودی و دیگری خروجی محسوب می شود که عملاً سوئیچ هستند.

 پس این شد بحث استفاده کردن از بستر شبکه. یعنی ما از همین بستر شبکه ی فعلی هم می توانیم استفاده کنیم. اما نکته ای که مهم است که باعث به وجود آمدن عیب یا اختلال در شبکه می شود، بحث پهنای باند مصرفی است. این را باید حتماً در نظر بگیریم و سوئیچمان باید بر اساس پهنای باند مصرفی انتخاب شود.

مثلاً بعضی اوقات ما شبکه ای داریم که دوربین ها هم در آن سوئیچ هستند و روی همان سوئیچ قرار گرفته اند. دوربین های تحت شبکه، پهنای باند زیادی را مصرف می کنند. ما باید حتماً این موضوع را لحاظ کنم. اگر مثلاً سوئیچ ما ۱۰.۱۰۰ است، آن را به ۱۰.۱۰۰.۱۰۰۰ ارتقا بدهیم یا موارد دیگر که در مباحث مربوط به معایب، بیشتر در مورد آن ها صحبت می کنیم.

پس ما در بستر ویپ، دیگر نیازی به بستر مخابراتی نداریم و این قابلیت خوبی محسوب می شود. این تلفن را می توانیم در هر اتاقی جا به جا کنیم؛ یعنی هر جا که شبکه داشته باشیم، می توانیم راه اندازی کنیم و نیازی نیست که یک زوج سیم در هر جایی آورده باشیم تا بتوانیم راه اندازی کنیم. این در حالی است که در بستر مخابراتی، این مشکل وجود دارد؛ یعنی شما می توانید تلفن را فقط جایی ببرید که حتماً یک پریز تلفن وجود داشته باشد یا سیم کش انجام شده باشد. پس مورد اول و دوم، دقیقاً در مورد همین موضوع است.

مورد بعدی، راه اندازی داخلی ها در خارج از شبکه است. ببینید در بسترهای مخابراتی، شما نمی توانید برای مثال یک تلفن آنالوگ را در شهر دیگری راه اندازی کنید؛ اما می توانید این کار را برای یک تلفن ویپ به راحتی انجام بدهید.

یک اینترنت به مرکز تلفنتان می دهید؛ البته با تأمین امنیت (باید تمام لایه های امنیتی را پیاده سازی کنید)  و بعد، ما می توانیم آی پی پابلیکمان را یعنی جایی که سرور نصب شده است را به این تلفن بدهیم و کارهای NAT را انجام بدهیم و این تلفن هر اینترنتی را که داشته باشد در آن واحد، راه اندازی می شود و به Stable بودن یا پایدار بودن اینترنت شما، وابستگی زیادی دارد؛ یعنی اینترنت شما، باید حتماً پایدار باشد؛ نه این که لزوماً سرعت بالایی داشته باشد.

ما به سرعت بالا یا پهنای باند زیادی نیاز نداریم. حتی اگر آپلود و دانلود کمی دارد، باید Stable یا پایدار باشد؛ یعنی ثابت باشد؛ مثلاً ناگهان پینگ ما نرود یا Time OPut نداشته باشیم؛ چون این موارد باعث به وجود آمدن اختلالاتی در شبکه های مخابراتی می شوند.

مورد بعدی، قابلیت های نامحدود است. ببینید روی مرکز تلفن های ویپ، شما می توانید قابلیت هایی را پیاده سازی کنید؛ قابلیت هایی که اصلاً با مرکز تلفن های آنالوگ یا بسترهای مخابراتی یا سانترال های قدیمی، اصلاً امکان پذیر نیست.

این که ما بخواهیم؛ مثلاً دو مرکز تلفن را در خارج از شبکه از طریق اینترنت به هم دیگر ارتباط بدهیم که در این بیت، بحث یکپارچه سازی هم وجود دارد که در قسمت های بعد در مورد آن صحبت می کنیم؛ یعنی در مبحث “یکپارچه سازی در بستر شبکه”. این برای مثال، یکی از قابلیت های مرکز تلفن های ویپ است که برای مثال، شما دو دفتر دارید و برای مثال، امکان ارتباط Point to Point یا راه دیگری وجود ندارد و نمی خواهید هزینه ی MPLS هم بدهید که زوج سیم خصوصی بگیرید و می خواهید یک بستر اینترنت را ارتباط بدهید.

اگر مرکز تلفنتان قدیمی یا آنالوگ باشد، واقعاً این کار شدنی نیست یا باید از تجهیزات دیگری استفاده کنید تا بتوانید این ارتباط را برقرار کنید.

پس ما قابلیت هایی در مرکز تلفن های ویپ و مرکز تلفن های امروزی تحت شبکه داریم که مرکز تلفن های قدیمی، فاقد آن بوده اند.

مورد بعدی، بحث ارتقا و توسعه پذیری است. ارتقا و توسعه پذیری هم شامل افزایش داخلی ها و هم قابلیت ها می باشد و این مورد هر دو را شامل می شود. اگر شما بخواهید یک داخلی را اضافه کنید، نیازی نیست که در سیستم های ویپ، حتماً کابل کشی انجام بشود؛ هر جایی که برای سیستم یک پورت شبکه وجود داشته باشد، شما می توانید یک داخلی هم راه اندازی کنید.

اصلاً می توانید یک داخلی را روی موبایلتان راه اندازی کنید. موبایلتان هم از طریق وای فای به روتر یا Access Point شما وصل است. یا مثلاً یک داخلی را روی لپ تاپتان راه اندازی کنید و مثلاً لپ تاپ شما از طریق وایرلس به Access Point وصل است؛ برای این که کار راه بیفتد.

حالا بحث خود به روز رسانی مرکز تلفن هم وجود دارد. مثلاً در مرکز تلفن های آنالوگ، شما حتماً باید خود دستگاه را ارتقا بدهید یا کارت های دستگاه را عوض کنید که این خودش، مستلزم یک هزینه است؛ اما این هزینه در سیستم های ویپ، خیلی کمتر است.

حالا مرکز تلفن های گرنداستریم تجاری هستند و اگر بخواهید آن ها را ارتقا بدهید، قاعدتاً باید مرکز تلفنتان را نیز تغییر بدهید؛ اما برای مثال در مرکز تلفن های ایزابل، اصلاً چنین محدودیتی وجود ندارد و عملاً شما می توانید هر تعداد داخلی را اضافه کنید. اگر منابع سخت افزارتان با مشکلی مواجه شد، می توانید خیلی راحت منابع را ارتقا بدهید.

مورد بعدی، بحث پشتیبانی و برنامه ریزی است. ببینید در مرکز تلفن های قدیمی، وقتی شما می خواهید کاری را انجام دهید معمولاً تحت شبکه نیستند و شما باید حضوری به آن شرکت بروید و برنامه ریزی را انجام دهید. اما در مرکز تلفن های ویپ و تحت شبکه، شما می توانید خیلی راحت با بز کردن پورت وب سرورتان یا موارد دیگر (با رعایت مسائل امنیتی) به آن وصل شوید یا یک وی پی ان سروری را راه اندازی کنید که هم امن باشد و هم خیالتان از این بابت راحت باشد و می توانید در لحظه به مرکز تلفن مورد نظر وصل شوید و پشتیبانی کنید. پس پشتیبانی کردن مشتریان ما، خیلی راحت تر و سریع تر شده است و قطعاً، باعث رضایت مشتریان نیز می شود.

دوره آموزش سانترال پاناسونیک و ایزابل (سیپ سرور)

مورد بعدی، بحث گزارش گیری است. گزارش گیری در مرکز تلفن های ویپ، خیلی کامل و خوب است و در مرکز تلفن های قدیمی، ما همیشه مشکل گزارش گیری را داشته ایم. گزارش گیری، بخش مهمی است که مورد نیاز مدیران است که بدانند تماس ها به چه شکلی جواب داده می شوند یا برای مثال، ضبط مکالمه را بررسی کنند و این که همکاران چه طور به تماس ها پاسخ می دهند، چند بار زنگ می خورد تا تماس را پاسخ دهند؛ در این حد می توان گزارش گیری کرد و خیلی موارد دیگر. این موارد همگی مسائل هستند که در ویپ امکان پذیرند.

حال به سراغ تماس تصویری برویم. ببینید تماس تصویری، فقط و فقط روی ویپ امکان پذیر است و در مرکز تلفن های قدیمی و زوج سیم ها، اصلاً امکان پذیر نیست که شما تصویر را انتقال بدهید.

بحث بعدی، بحث یکپارچه سازی است که به آن اشاره کردیم و گفتیم وقتی شما چند شعبه دارید، خیلی راحت می توانید در بستر اینترنت، شعب مختلف را به یک دیگر ارتباط بدهید و حتی در بحث ویپ که معمولاً تمام مرکز تلفن ها از Sip پشتیبانی می کنند، شما با این پروتکل محبوبی که در حال استفاده شدن در دنیا برای بحث ویپ است، می توانید با همین پروتکل، مرکز تلفن های مختلف را با همدیگر ارتباط بدهید؛ مثلاً مرکز تلفن گرند استریم را با ایزابل یا NS500 پاناسونیک.

همه ی این موارد را می توانید با پروتکل Sip در بستر شبکه به یک دیگر ارتباط داده و یکپارچه کنید و دیگر مباحثی مانند فاصله و از این قبیل موضوعات، مطرح نیست و اصلاً فاصله مهم نیست؛ چون ما در حال استفاده کردن از بستر اینترنت هستیم. مبحث ارتباط با دیگر مراکز هم به شما گفتیم که مثلاً شما می توانید با یک مرکز یا برند دیگر با پروتکل Sip ارتباط بدهید؛ یعنی لزومی ندارد که حتماً برای مثال گرند استریم را با گرند استریم یا ایزابل را با ایزابل ارتباط بدهید.

مورد بعدی، بحث سافت فون ها است که در مورد این موضوع هم صحبت کردیم و گفتی شما می توانید یک سری سافت فون ها را روی لپ تاپ ها راه اندازی کنید؛ بدون این که حتی به کابل نیاز داشته باشید. یا مثلا شما ۵ همکار دارید که دورکار هستند و مثلاً پشتیبان مرکز تلفن های مشتریان شما هستند یا بخش فروش هستند یا هر چیز دیگری؛ شما خیلی راحت می توانید برای هر کدام از این اشخاص، یک سافت فون روی سیستمشان نصب کنید و این اشخاص بدون این که در شرکت حضور داشته باشند، می توانند به تماس ها پاسخ بدهند.

کافی است که فقط یک وی پی ان سرور را روی روترتان و یک وی پی ان کلاینت هم روی لپ تاپ راه اندازی کنید یا مثلاً با پورت فوروارد هم امکان پذیر است؛ ولی باید برای پیاده سازی هر کدام از این سناریوها، مسائل امنیتی را نیز در نظر بگیرید که در بحث ویپ، بسیار بسیار مهم است.

مورد بعدی، کاهش هزینه ی مکالمات است. این به صورت غیر مستقیم مرتبط است. وقتی شما شرکت هایتان را با یک دیگر ارتباط داده و ارتباط داخلی برقرار می کنید؛ برای مثال یک شرکتی وجود دارد که از قبل هست و برای مثال یک مرکز تلفن TDE پاناسونیک دارد.

شما می توانید خیلی راحت این TDE را با یک مرکز تلفن ایزابل یا یک مرکز تلفن گرنداستریم، ارتباط بدهید و این موارد با یک دیگر در تماس باشند؛ یعنی تماس های داخلی داشته باشند. هزینه های تماس های شهری شما در گذر زمان، کاهش می یابند و عملاً باعث حفظ منابع مالی شرکت می شود و این گزینه ی بسیار مهمی است. پس می تواند در دراز مدت به نفع شرکت باشد و باعث کاهش هزینه ها شود و البته ویپ، مزایای دیگری نیز دارد. ما فقط سعی کردیم مسائلی که خیلی مهم هستند و قطعاً شما با آن برخورد داشتید را در این قسمت بیان کنیم.

معایب ویپ

حال بحث معایب ویپ وجود دارد که بسیار بسیار مهم است و شما باید کاملاً با معایب ویپ آشنا باشید و بدانید در شبکه ای

 که در حال راه اندازی ویپ هستید چه مواردی ممکن است پیش بیاید؟ این موارد را باید بدانید که بتوانید از قبل، پیش بینی کنید و هر تغییری که لازم است را اعمال کنید.

اولین مورد بحث پیاده سازی آن است. وقتی شما می خواهید یک ویپ یعنی در واقع تکنولوژی ویپ یا مرکز تلفن ویپ را راه اندازی کنید، باید این موضع را مد نظر قرار دهید که ممکن است صدا با دیتایی که در حال رد و بدل شدن روی آن سوئیچ است، تداخل به وجود بیاورد. این مسئله ی بسیار مهمی است و اگر آن را در نظر نگرفته و یا محاسبه نکنید، ممکن است به مشکل بخورید.

مثلاً فرض کنید به شرکتی رفتید که ۱۰ یا ۲۰ کارمند دارد و یک سوئیچ ۱۰.۱۰۰ و تعدادی دوربین شبکه هم دارد و File Sharing خیلی سنگینی را ندارد؛ یعنی فایل هایش حجم سنگینی ندارند و فقط در حد چند Document یا یک مالی دارند و از این قبیل.

معمولاً در این شرکت ها به مشکلی بر نمی خورید و جوابگو است و هیچ اختلالی به وجود نمی آید؛ اما موقعی که تعداد دوربین ها زیاد باشد، حجم File Sharing یا حجم فایل هایی که در شبکه در حال جا به جا شدن هستند زیاد باشد، صدا هم به آن افزوده می شود هر چند که خود صدا، پهنای باند زیادی ندارد، این موارد باعث به وجود آمدن اختلال در رد و بدل کردن صدا شده که باعث نارضایتی شدید می شوند.

پس حتماً شما باید پهنای باند مصرفی را قبل از راه اندازی ویپ، حساب کنید. ببینید که آیا با زیر سختی که دارد و با آن تجهیزات سوئیچ و روتری که دارد تناسب دارد یا خیر. این موضوع را باید مد نظر قرار دهید. کار سختی نیست؛ ولی حتماً باید زمانی را برای آن در نظر گرفته و محاسبه کنید؛ مخصوصاً در سازمان های بزرگ.

معمولاً در سازمان های بزرگ، نفراتی که بخواهند به شما کمک کنند، وجود دارند و شما برای مثال به آن ها می گویید که باید سوئیچ ها را بررسی کنید و اگر لازم است ما V LAN بندی کنیم و پورت های ویس را جدا کنیم و اگر هم با هم هستند، ما باید ابتدا یک تست بگیریم که مشکلی وجود نداشته باشد و بعد بیاییم به صورت عملی، برایتان پیاده سازی کنیم.

هرسوالی که داری در انجمن مطرح کن

حال به سراغ مبحث بعدی یعنی “وابستگی به تجهیزات شبکه” برویم. می توان گفت که توضیحات مباحث اول و دوم در این قسمت، یکسان هستند. ببینید دوستان، شما باید تجهیزات را متناسب با پهنای باند مصرفی انتخاب کنید؛ اگر لازم بود همان طور که پیش تر گفتیم، باید سوئیچتان را ارتقا بدهید.

مثلاً به شرکتی رفتید و می دانید که یک سوئیچ معمولی در نظر گرفته اند که حتی اصلاً سوئیچ مدیریتی هم نیست، در این شرایط شما به آن شرکت پیشنهاد می دهید که لازم از سوئیچتان به پورت ۱۰۰۰ یا به سرعت ۱۰۰۰ ارتقا پیدا کند و یک سوئیچ خوب باشد؛ مثلاً POE باشد که وقتی تلفن ها به آن وصل می شوند، روشن شوند و دیگر نیازی به آداپتور نباشد؛ چون خود آداپتور یا خود Power POE در شبکه، باعث اختلال می شود و تلورانس یا خطا و احتمال قطعی و خرابی را در شبکه افزایش می دهد. وقتی یک تجهیز اضافه می شود، این اتفاق می افتد.

پیشنهاد ما این است که در شبکه های ویپ تا جایی که می توانید از سوئیچ های POE استفاده کنید. سوئیچ POE باشد که برق تلفن ها از طریق کابل شبکه تأمین شود و دیگر نیازی نباشد که شما یک Power جداگانه برای آن بگذارید؛ Power خودش باعث به وجود آمدن اختلال در شبکه می شود؛ مثلاً گاهی اتصالش به برق قطع می شود یا ندانسته توسط همکاران این اتفاق می افتد و… که همه ی این موارد، باعث قطعی می شوند؛ به همین دلیل پیشنهاد می کنیم که در شبکه های ویپ، حتماً از سوئیچ POE استفاده کنید.

بحث بعدی، ارتقای تجهیزات شبکه است. این می تواند نسبتاً یک عیب باشد و می توان گفت چون در حال اجرا کردن ویپ هستیم و به شبکه ی مخابراتی مرتبط نیست، این یک خوبی دارد و عیبی که دارد این است که شما باید تجهیزات آن را در صورت نیاز، ارتقا بدهید.

برای مثال باید سوئیچ را ارتقا داده و هزینه ای را صرف کنید. اگر لازم باشد، باید کابل های شبکه به صورت جداگانه کشیده شوند یا کیستون ها عوض شوند یا اگر پچ کوردها ایراد دارند، باید پچ کوردهای نو جایگزین شوند یا از پچ کورد مطمئن استفاده کنید. این موارد همگی باعث می شوند که مقدار هزینه ی اولیه روی شبکه، ارتقا پیدا کند که به ‌ناچار باید این کارها را بکنیم که حداقل پروژه Fail نشود یا به درستی پیاده سازی شود و به مشکلی برنخوریم.

دوستان بحث “اختلال در مرکز تلفن در صورت اختلال در شبکه” بسیار مهم است. اگر در شبکه ی خودتان تجهیزات درست و برند درستی را انتخاب نکنید، پچ پنل به درستی نصب نشده باشد، پچ کوردها جنس خوبی نداشته باشند، کیستون ها درست پانچ نشده باشند و هر موردی که در شبکه اتفاق بیفتد، تلفنتان قطع می شود.

پس خیلی مهم است که حتماً حتماً تجهیزات شبکه هم برند خوب باشند و هم به درستی انتخاب شده باشند و هم به درستی نصب و راه اندازی شده باشند. دقیقاً اگر به بحث اختلال دقت کنید ما آن را بولد کردیم؛ همچنین مسئله ی وابستگی را و گفتیم که هم وابسته است و هم اگر اختلالی در شبکه ی شما به وجود بیاید، قطعاً در ویس هم اتفاق می افتد؛ چرا؟ چون به هم وابسته بوده و با یک دیگر مرتبط هستند.

مورد بسیار مهم، بحث “هک” است. این خیلی مهم است و ما می خواستیم آن را جزو موارد اول بگذاریم اما آن را در آخر قرار دادیم؛ چون گفتیم ابتدا در راه اندازی شبکه، یک سری اختلال ها در راه اندازی شبکه وجود دارند و بحث هک، برای مواقعی است که شما می خواهید به مرکز تلفنتان اینترنت بدهید (فرقی نمی کند که از چه مرکز تلفنی استفاده می کنید)، حتماً قبل از دادن اینترنت به مرکز تلفن، باید لایه های امنیتی  را پیاده سازی کنید.

ما مثلاً در دوره ی جامع ایزابل به صورت کامل در مورد این موضوع صحبت کردیم و به شما گفتیم که باید به چه شکلی پیاده سازی شود و انواع اتک ها به چه صورت اتفاق می افتند و بحث هک شدن مثل اختلالات شبکه نیست؛ وقتی که اختلال در شبکه باشد، شما آن را رفع می کنید یا اگر کیستونی مشکل داشته باشد، یک، دو یا سه تماس از بین می رود ولی بعد از آن، درست می کنید یا اگر سوئیچتان درست انتخاب نشده باشد، سوئیچتان را ارتقا می دهید؛ ولی بحث هک شدن، موضوع دیگری است.

اتفاقی برای یک شرکت می افتد که شاید اصلاً جبران پذیر نباشد. مبالغ و هزینه های بسیار بالایی برای شرکت می آید که شما باید نسبت به این موضوع، اطلاعات داشته باشید و با آن شرکت در میان بگذارید که ما در صورتی اینترنت را به این مرکز تلفن می دهیم که لایه های امنیتی تأمین شوند؛ هرچند که هزینه ای هم داشته باشند.

باید به آن شرکت اطلاع داده و در صورت توافق آن ها، اینترنت را به آن ها بدهید و لایه های امنیتی را حتماً باید پیاده سازی کنید و خود بحث امنیت، پیچیدگی هایی دارد و ما در این جلسه، فقط خواستیم که به آن اشاره ای داشته باشیم که این موضوع را مد نظر قرار دهید که مهم ترین موضوع است.

اگر در  لوکال و LAN فقط در حال استفاده کردن از شبکه هستید، هیچ ترس و نگرانی ای ندارید؛ اما اگر قرار است سافت فون هایی را در خارج از شبکه راه اندازی کنید یا به عبارتی به مرکز تلفن اینترنت بدهید و دسترسی را از بیرون یعنی از شبکه ی wan به LAN برای مرکز تلفن باز کنید، حتماً باید لایه های امنیتی را در نظر بگیرید. این مسئله ی بسیار بسیار مهمی است.

خب به پایان این بخش از آموزش رسیدیم. امیدواریم که این توضیحات برایتان مفید بوده باشند.